Gümüşhane’nin 177 Yıl Önce Gravürle Yapılan Görüntüsü

Gümüşhane’nin eski yerleşim yeri olan Süleymaniye Mahallesinin 177 yıl önce yapılmış gravürü ortaya çıktı. Fransız Mimar, arkeolog ve gezgin Félix Maire Charles Texier’in 1843 yılında çıktığı Anadolu gezisi kapsamında Gümüşhane’yi de ziyaret etmiş, o dönem şehir merkezi durumunda olan Süleymaniye Mahallesini resmederek bugüne ulaşmasına vesile olmuştur. Charles Texier’in resmettiği Gümüşhane’nin o dönemki görüntüsünde toprak damlı bacasız evler dikkat çekerken Süleymaniye Camii olarak düşünülebilecek yapının minaresiz olduğu görülüyor. Dönemin birçok sırrını ortaya koyabilecek nitelikteki gravürde, bugün kalıntılarını görebildiğimiz birçok kilisenin de henüz inşa edilmemiş durumda olması da bir diğer dikkat çekici nokta olarak göze çarpıyor. Texier’in; orijinal adı,“Vue générale de Gumuch-Hané” “Gümüşhane’den Genel Bir Görünüm” başlığı altında verdiği gravür Küçük Asya (Asia Minör) adlı kitabının “Description de L’Arménie, la Perse et la Mésopotamie (Ermenistan, İran ve Mezopotamya Açıklaması) notlarının birinci cildinde yer alıyor. Trabzon Ayasofya Kilisesi gravürü deTexier’in Anadolu gezisi sırasında yapmış olduğu gravürler arasında önemli bir yer tutuyor. Félix Marie Charles Texier Kimdir; Fransız mimar, arkeolog ve gezgin olan Charles Texier, 1802 Versailles'de doğdu,1871 Paris’te öldü; Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okulunu bitirmiş; Fransız Bilimler Akademisi ve Paris Arkeoloji Enstitüsü üyelikleri yapmıştır. Bayındırlık İşleri Müfettişliği görevi esnasında Fransız Hükümeti tarafından Anadolu'ya gönderilmiştir. İlki1833 ve ikincisi 1843 yılında olmak üzere Anadolu’da yıllarca süren seyahat ve incelemeleri sırasında Türkiye’nin çok büyük bir kısmını baştanbaşa gezip dolaşmış, kazılar yapmış, araştırmalarda bulunmuş ve bütün bu çalışmalarının sonuçlarını yayınlamıştır. Bu eserin, Türkiye Arkeolojisi için belki de en orijinal kısmı, topografik haritasını çıkartıp birçok yerini resimlediği Hititler'in başşehri Hattuşaş(Boğazköy) ile buranın açık hava tapınağı olan Yazılıkaya'yı bulmuş ve dünyaya tanıtmış olmasıdır. Gezip dolaştığı Yerlerde sadece antik devirlere ait değil, daha sonraki devirlere ait(Selçuklu, Beylikler,Osmanlı vb.) de önemli şehirlerin, yapı ve anıtların çizimlerini yapmış, uzmanlar tarafından gravürlerle durumlarını tespit etmiştir. Bunlarla da yetinmemiş, Anadolu’nun jeolojik yapısı, coğrafi özellikleri, yer altı ve yer üstü kaynakları ve kültür merkezlerinin tarihi ve o günkü halkın etnik, demografik, kültürel, ekonomik vb. durumu hakkında bilgi vermiş, gözlemlerini aktarmıştır. Texier ilmi merak ve özel ilgileri ile Osmanlı Devletinin hakim olduğu topraklarda seyahat ve araştırma yapmak isteyenleri caydırıcı, kasıtlı ve yanlış propaganda ve görüşleri, kendi çalışmalarına ve görüp yaşadıklarına dayanarak, gerek basın-yayın yoluyla, gerekse aydınlatıcı konferanslarıyla, etkisiz kılmak için de gayret sarf etmiştir. Yazarın Türkiye'ye ilk seyahatinin (1833-1837) sonuçlarını ihtiva eden Fransızca orijinali, büyük boyda 862 sayfa metin,239 gravür ve plan ile 5 haritadan oluşmaktadır. Texier ilk seyahatinden on yıl sonra (1843 yılında) Türkiye'ye yaptığı ikinci seyahatini takiben bu eserini, yeni bilgi ve belgeler eklemek suretiyle, dahada olgunlaştırarak yeni bir versiyonunu, yine Paris'te önce 1862, sonra 1882 yıllarında olmak üzere iki kez daha bastırmıştır. Bu defa tek cilt halinde ve 757sayfa (fakat küçük punto ile çiftsütun/1514 sayfa) olarak yayınlanan bu yeni baskı, yukarıda anılan üç ciltlik ilk baskıdan daha az hacimli değildir. Ancak gravürler ve çizimler bakımından ilk baskı daha zengindir.